Trong thực tế, chúng ta gặp không ít doanh nghiệp và cá nhân rơi vào tình thế “tiến thoái lưỡng nan” khi phát hiện đã vô tình hoặc cố ý sử dụng hóa đơn giả, dùng hóa đơn khống hay dùng hóa đơn bất hợp pháp. Nhiều người lo lắng vì không biết liệu hành vi này có bị xử phạt nặng hay bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không? hoặc đang tìm cách để khắc phục, tránh rủi ro pháp lý.
Nếu bạn đang ở trong tình huống tương tự, bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất pháp lý của hóa đơn giả, mức xử phạt hành chính, nguy cơ truy cứu hình sự và trách nhiệm của người đại diện pháp luật – kế toán trong doanh nghiệp. Nếu gặp phải trường hợp tương tự khách hàng có thể liên hệ trực tiếp tới Luật sư Hình sự – Luật Hùng Bách theo Hotline 0983.499.828 (zalo) để được tư vấn cụ thể.
Hóa đơn giả là gì? Căn cứ pháp lý nào điều chỉnh?
Theo khoản 1 Điều 3 Nghị định 123/2020/NĐ-CP, hóa đơn được hiểu là chứng từ kế toán do tổ chức, cá nhân bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ lập, ghi nhận thông tin bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ. Từ quy định này, có thể xác định hóa đơn giả là những loại hóa đơn không phải do tổ chức, cá nhân có quyền phát hành lập ra, hoặc có quyền phát hành hoá đơn nhưng ghi nhận không đúng thông tin hàng hoá, dịch vụ đã cung cấp. Những hoá đơn này có thể là hóa đơn điện tử bị can thiệp phần mềm, hóa đơn giấy được in sai phép, hóa đơn trùng số, hoặc hóa đơn hoàn toàn không tồn tại trong hệ thống của cơ quan thuế.
Nhiều trường hợp doanh nghiệp mua hàng hóa/dịch vụ, được bên cung cấp giao một tập hóa đơn đầy đủ mộc đỏ, thông tin công ty. Tuy nhiên, khi kiểm tra trên hệ thống của cơ quan thuế, toàn bộ số hóa đơn này không tồn tại. Đó chính là hóa đơn giả. Dù người mua không biết, hành vi này vẫn bị xem là sử dụng hóa đơn giả, hoá đơn không hợp pháp và phải chịu trách nhiệm theo quy định.
Ví dụ: Doanh nghiệp A mua hàng của một công ty B “ma”, được xuất hóa đơn trị giá 200 triệu. Hóa đơn này không tồn tại trong dữ liệu của cơ quan thuế. Trong trường hợp này, doanh nghiệp A đã sử dụng hóa đơn giả dù bản thân họ không trực tiếp làm giả.
Sử dụng hóa đơn giả có vi phạm pháp luật không?
Theo quy định tại Điều 4 và Điều 28 Nghị định 125/2020/NĐ-CP, mọi hành vi sử dụng hóa đơn giả, dùng hóa đơn khống, dùng hóa đơn bất hợp pháp đều bị coi là hành vi vi phạm pháp luật. Dù người mua không biết hóa đơn là giả thì hậu quả pháp lý vẫn phát sinh, và người sử dụng vẫn bị xử lý.
Từ kinh nghiệm tranh tụng của chúng tôi, nhiều doanh nghiệp thường rơi vào lỗi này do chủ quan: nhận hóa đơn mà không kiểm tra đơn vị phát hành, không kiểm tra kỹ thông tin của đơn vị cung cấp hoá đơn. Pháp luật Việt Nam xác định rõ việc sử dụng hóa đơn giả là vi phạm pháp luật nhưng mức xử lý cụ thể phụ thuộc vào động cơ, hậu quả và số tiền trên hoá đơn liên quan.
Ví dụ: Cửa hàng X thuê thiết kế website từ một Công ty không đoạt động tại địa chỉ trên đăng ký kinh doanh và nhận hóa đơn 30 triệu từ họ. Hóa đơn được xác định là không hợp pháp. Dù chỉ là giao dịch nhỏ, cửa hàng X vẫn có thể bị xử phạt hành chính và buộc điều chỉnh sổ sách, nộp lại khoản thuế đã khấu trừ.
Xử phạt hành chính khi sử dụng hóa đơn giả
Điều 28 Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định mức xử phạt từ 20.000.000 đến 50.000.000 đồng đối với hành vi sử dụng hóa đơn giả, hóa đơn không hợp pháp. Ngoài ra, người vi phạm còn phải:
- Thực hiện thủ tục yêu cầu hủy số hóa đơn giả đã sử dụng.
- Điều chỉnh lại hồ sơ kế toán, kê khai thuế.
- Bị truy thu thuế và tính tiền chậm nộp nếu đã kê khai khấu trừ thuế từ hóa đơn đó.
- Trong một số trường hợp, doanh nghiệp còn bị đưa vào diện quản lý rủi ro cao về thuế, dẫn đến bị kiểm tra hoặc thanh tra thuế trong các kỳ sau.
Điểm đáng lưu ý là mức phạt hành chính không chỉ áp dụng đối với doanh nghiệp, mà còn áp dụng với cá nhân kinh doanh, hộ kinh doanh hoặc những người trực tiếp sử dụng hóa đơn giả.
Ví dụ: Doanh nghiệp Y đã sử dụng 10 hóa đơn khống để tăng chi phí nhằm giảm thu nhập chịu thuế. Cơ quan thuế phát hiện, ra quyết định xử phạt 50 triệu đồng, truy thu thuế TNDN và tính tiền chậm nộp trong suốt 2 năm. Tổng số tiền doanh nghiệp phải nộp lên đến hơn 300 triệu đồng, chưa tính các rủi ro pháp lý khác.
Đây là lý do nhiều doanh nghiệp “sập bẫy” vì nghĩ rằng hóa đơn chỉ là giấy tờ kế toán đơn giản, nhưng hậu quả lại lớn hơn rất nhiều.
Khi nào hành vi sử dụng hóa đơn giả bị truy cứu trách nhiệm hình sự?
Tuỳ hành vi, mục đích mà người sử dụng hoá đơn giả có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội trốn thuế theo Điều 200 Bộ luật hình sự hoặc Tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước theo Điều 203 Bộ luật hình sự 2015.
Tội trốn thuế
Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017) quy định: người nào dùng chứng từ, tài liệu kế toán, hóa đơn để trốn thuế với số tiền lớn đến mức luật định thì có thể bị truy cứu hình sự về Tội trốn thuế. Điều này có nghĩa là: Nếu hành vi sử dụng hóa đơn giả nhằm mục đích trốn thuế, hoặc làm thất thu ngân sách Nhà nước, thì người thực hiện sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Một số trường hợp bị xử lý hình sự điển hình như:
Sử dụng hóa đơn giả để hợp thức hàng hóa không có thật nhằm khấu trừ VAT
Ví dụ: Doanh nghiệp B mua hóa đơn đầu vào 10 tỷ đồng từ một đường dây bán hóa đơn để khấu trừ thuế GTGT. Số VAT đầu vào được khấu trừ là 1 tỷ đồng. Đây là hành vi sử dụng hóa đơn bất hợp pháp để trốn thuế.
Xuất hóa đơn khống để tạo chi phí ảo, giảm thuế TNDN
Ví dụ: Công ty C xuất hóa đơn khống dịch vụ tư vấn 2 tỷ đồng cho doanh nghiệp khác để giúp họ giảm lợi nhuận chịu thuế. Đây là hành vi giúp sức trốn thuế, đều có thể bị xử lý hình sự.
Sử dụng hóa đơn giả để rút tiền ngân sách, hợp thức hóa tài chính dự án
Ví dụ: Một số đơn vị đã dùng hóa đơn giả để quyết toán công trình, gây thất thoát ngân sách. Đây là hành vi cực kỳ nghiêm trọng và thường bị khởi tố. Theo luật, mức phạt đối với tội trốn thuế có thể là:
- Phạt tiền từ 100 triệu đến 4,5 tỷ đồng.
- Phạt tù từ 03 tháng đến 07 năm tù giam tùy theo mức độ vi phạm.
- Cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc cấm hành nghề kế toán từ 01 đến 05 năm.
Lưu ý: Không phải mọi hành vi sử dụng hóa đơn giả đều bị truy tố. Nhưng nếu số tiền trốn thuế, gây thất thoát lớn hoặc thực hiện nhiều lần thì khả năng bị khởi tố rất cao.
Tội in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước
Người nào in, phát hành, mua bán trái phép hóa đơn, chứng từ thu nộp ngân sách nhà nước ở dạng phôi hoặc hóa đơn, chứng từ đã ghi nội dung, hoặc thu lợi bất chính đều có thể bị xem xét xử lý hình sự. Người bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi này có thể chịu mức phạt như sau:
- Cá nhân vi phạm có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm; hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
- Pháp nhân thương mại phạm tội này, thì bị xem xét phạt tiền từ 100 triệu đến 1 tỷ đồng, bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn; cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
Để biết rõ hơn về hành vi vi phạm của mình có thể bị xem xét xử lý ở mức nào khách hàng vui lòng liên hệ tới Luật sư Hình sự – Luật Hùng Bách theo Hotline 0983.499.828 (zalo)
Trách nhiệm của kế toán khi có sai phạm liên quan đến hóa đơn giả
Nhiều kế toán cho rằng trách nhiệm chính thuộc về giám đốc hoặc doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo Luật Kế toán 2015, người làm công tác kế toán phải đảm bảo hồ sơ, chứng từ là hợp pháp, hợp lệ và đúng quy định.
Kế toán có thể phải chịu trách nhiệm khi:
- Biết rõ sử dụng hóa đơn giả nhưng vẫn kê khai, đưa vào hoạt động của doanh nghiệp.
- Không kiểm tra tính hợp pháp của hóa đơn trước khi hạch toán.
- Đồng ý thực hiện theo sự chỉ đạo hợp thức hóa chứng từ giả của cấp trên.
Ví dụ: Kế toán D được giám đốc yêu cầu “làm đẹp chi phí” bằng cách nhập hóa đơn khống trị giá 500 triệu. Dù giám đốc là người chỉ đạo, kế toán D vẫn bị xem xét xử phạt vì có hành vi tiếp tay, giúp sức. Trong một số vụ án, kế toán còn bị khởi tố với vai trò đồng phạm tội trốn thuế. Như vậy, kế toán không chỉ là người ghi chép mà còn là người gác cổng pháp lý cho doanh nghiệp trong vấn đề tài chính.
Trách nhiệm của người đại diện theo pháp luật
Người đại diện theo pháp luật luôn là người chịu trách nhiệm cao nhất trong hoạt động của doanh nghiệp, bao gồm cả các sai phạm về sử dụng hoá đơn giả. Theo quy định pháp luật hiện hành, người đại diện:
- Chịu trách nhiệm tổ chức lập, quản lý và sử dụng hóa đơn hợp pháp.
- Phải đảm bảo nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp được thực hiện đầy đủ.
- Có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự nếu chỉ đạo, tiếp tay hoặc biết mà không ngăn chặn hành vi sử dụng hóa đơn giả.
Ví dụ: Giám đốc E ký hợp đồng, duyệt chi và ký trên hóa đơn đầu vào nhưng hóa đơn này bị xác định là hóa đơn giả. Giám đốc E vẫn phải chịu trách nhiệm cho việc kiểm soát chứng từ của doanh nghiệp, đặc biệt khi doanh nghiệp đã hưởng lợi từ hóa đơn bất hợp pháp.
Trong nhiều vụ án, người đại diện theo pháp luật của doanh nghiệp có thể khởi tố với vai trò:
- Người trực tiếp chỉ đạo mua hóa đơn.
- Người hưởng lợi từ số thuế trốn được.
- Người tổ chức hợp thức hóa chứng từ nhằm qua mặt cơ quan thuế.
Đây là rủi ro rất lớn mà bất kỳ chủ doanh nghiệp nào cũng cần hiểu rõ để tránh gặp phải
Làm gì khi phát hiện đã sử dụng hóa đơn giả?
Vấn đề mấu chốt không phải là sai phạm lớn hay nhỏ mà là hành động xử lý kịp thời, các biện pháp phòng tránh để vụ việc diễn biến thành hành vi vi phạm pháp luật. Khi phát hiện có dấu hiệu sử dụng hoá đơn giả, doanh nghiệp nên:
- Dừng ngay việc kê khai hóa đơn nghi ngờ bị làm giả: Không đưa vào chi phí, không khấu trừ VAT
- Tự kiểm tra, rà soát toàn bộ hóa đơn đã nhận: Tra cứu trên hệ thống của Tổng Cục Thuế.
- Làm việc với bên bán để xác minh: Yêu cầu cung cấp hợp đồng, chứng từ giao nhận, sao kê thanh toán.
- Tự giác khai báo với cơ quan thuế khi phát hiện hoá đơn giả: Tự khai báo giúp bạn giảm mức xử phạt và tránh nguy cơ bị đánh giá là có hành vi “trốn tránh”.
- Liên hệ luật sư hỗ trợ: Luật sư sẽ giúp khách hàng đánh giá tình huống, xác định rủi ro, hướng dẫn lập hồ sơ khắc phục, làm việc với cơ quan thuế, các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan và bảo vệ quyền lợi khi có nguy cơ xử lý hình sự.
Qua phân tích, có thể thấy rằng sử dụng hóa đơn giả, dùng hóa đơn khống, hay dùng hóa đơn bất hợp pháp đều là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm. Kế toán và người đại diện pháp luật đều có thể bị xem xét trách nhiệm, kể cả khi không trực tiếp làm giả hóa đơn nhưng đã sử dụng hoặc ký duyệt chứng từ không hợp pháp.
Liên hệ Luật sư hình sự Luật Hùng Bách
Nếu bạn đang cần rà soát hồ sơ hóa đơn, giải trình với cơ quan thuế hoặc lo ngại rủi ro hình sự. Hãy liên hệ ngay Luật sư của Luật Hùng Bách để được tư vấn và bảo vệ kịp thời. Chúng tôi đã hỗ trợ hàng trăm khách hàng xử lý thành công các vụ việc tương tự và sẵn sàng đồng hành cùng bạn.
Trên đây là toàn bộ nội dung của bài viết Sử dụng hoá đơn giả có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không? của Luật sư Hình sự – Luật Hùng Bách. Trường hợp bạn cần tư vấn, hỗ trợ tư vấn chuyên sâu. Hoặc cần bào chữa cho các bị can, bị cáo về các tội liên quan đến các vụ án tai nạn giao thông. Hãy liên hệ ngay với chúng tôi tại các văn phòng, chi nhánh ở TP. Hà Nội, Hà Tĩnh, TP. Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh theo các phương thức sau:
- Email: Luathungbach@gmail.com
- Điện thoại: 0983.499.828 (Zalo)
- Fanpage: https://www.facebook.com/LuatHungBach
- Website: https://luathungbach.vn/
Trân trọng!
